Budownictwo Olęderskie

Budownictwo Olęderskie

  • 21-05-2013
W krajobrazie osadniczym Wielkopolski szczególną odrębnością środowiska przyrodniczego oraz budownictwa wiejskiego charakteryzuje się Równina Nowotomyska, potocznie zwana niecką nowotomyską. Rejon ten jest zamknięty linia: Pniewy–Lwówek–Pszczew–Trzciel-Zbąszyń–Wolsztyn-Rakoniewice od początku XVIII wieku stał się terenem (największego w Wielkopolsce) intensywnego osadnictwa olęderskiego, którego ślady uchwytne są jeszcze dzisiaj.
 
Osada samotnicza leżała na prostokątnym pasie wykarczowanego terenu, a zabudowania zlokalizowane były pośrodku. Gospodarstwa te posiadały własną drogę łączącą z traktatem głównym. Jeszcze dziś centrum niecki nowotomyskiej zamknięte w trójkącie: Kąkolewo – Chrośnica – Wytomyśl pokryte jest  siecią zagród położonych obok siebie i odnosi się wrażenie, że jest to jedna – rozlokowana na dużej przestrzeni wieś.
Zagroda osadnika olęderskiego składa się najczęściej z trzech wolnostojących budynków: chałupy i budynków gospodarczych (chlewa i stodoły) rzadziej wozowni kurnika i drewutni. Wsie z terenu niecki wyróżniają się w krajobrazie kulturowym Wielkopolski charakterem gospodarki związanej z uprawą chmielu i wikliny oraz związanej z nią specyficzną formą budynku inwentarskiego, w którym występuje tzw. trempel – wysokie poddasze pełniące funkcję spichrza lub suszarni.
Wielość nadal dobrze zachowanej zabudowy olęderskiej sprawia, że sprowadzają się tutaj ludzie z Poznania i okolic, zakopują domostwa i ziemię, doceniając w ten sposób oryginalność tutejszego krajobrazu.
Nasz region posiada zatem niezwykły wyróżnik, który czeka tylko na wykreowanie go jako produktu turystycznego w powiązaniu z agroturystyką.
 
 Kolonizacja ta, jakkolwiek stanowi odpowiednik, a zarazem dalszy etap kolonizacji holenderskiej na obszarze Prus Królewskich, na naszym terenie nie ma jednak znaczenia etnicznego. Nazwa „osadnictwo olęderskie” (holenderskie) nie oznacza narodowości osadników, lecz pewne zasady prawa holenderskiego, które przypominało podstawy prawne, na jakich osadzano w średniowieczu kolonistów niderlandzkich. Kolonizacja niecki nowotomyskiej w XVIII wieku opierała się głównie na osadnikach narodowości niemieckiej (protestanci z Nowej Marchii, Śląska i Pomorza – katolicy z Bawarii i Szwabii – tradycje uprawy chmielu), później polskiej oraz w małym stopniu czeskiej (ze Śląska i Moraw).
Osadnikom z tamtego okresu zawdzięczmy dwie specyficzne grupy osad: zbliżone do rzędówki lub luźnej ulicówki oraz typ osady samotniczej rozproszonej. W obu tych osadach, składających się z kilku lub kilkunastu zagród, tzw. hub. Role gospodarstw pierwszego typu, spotykane w płn. zach. części niecki składały się z szeregu podłużnych zagonów biegnących prostopadle do cieku wodnego lub mokradeł.
 
 

Elementy dodatkowe powiązane z tą informacją